De COVID-19 pandemie heeft de foodsector flink op scherp gezet wat betreft hygiëne en de preventie van virusverspreiding. Waar in 2020 nog veel onzekerheid was over wat de juiste hygiënemaatregelen zijn, is er tegenwoordig veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van kruisbesmettingen in de horeca en voedingsmiddelenindustrie. We lichten de belangrijkste lessen uit onderzoeksresultaten van de afgelopen drie jaar uit.

 

Les 1: Voedsel is geen directe drager van het coronavirus, maar kan wel besmettelijk worden

Aan de start van de coronapandemie was er nog veel onzekerheid over hoe virussen gerelateerd aan COVID-19 zich verspreiden. Doordat het virus als eerst werd opgemerkt in vleermuizen, dacht menig onderzoeker dat COVID-19 een zogeheten “foodborne” virus was [8, 11]. Dat bleek uiteindelijk niet zo te zijn. Nu hier meerdere onderzoeken naar zijn gedaan, is met zekerheid te zeggen dat de virussen niet in voedsel zitten [9]. Je zal dus niet via je spijsverteringssysteem besmet worden met corona-gerelateerde virussen [13]. Toch zijn de strenge hygiënerichtlijnen in de voedselindustrie lang geen overbodige luxe. Je kan namelijk wel besmet worden met andere virussen die zich schuilhouden in de organen van geïnfecteerde dieren [21].

Daarnaast kan je nog steeds corona krijgen van voedingsmiddelen, wanneer een besmet persoon hier dicht contact mee heeft gehad. COVID-19 verspreidt zich via verschillende virussen die lichte verkoudheidsklachten tot zeer hevige longklachten kunnen veroorzaken. Coronavirussen verspreiden zich via druppels die mensen uitniezen of uithoesten. Deze druppels komen bij gebrek aan mondkapjes al snel op handen en op oppervlakken in de omgeving terecht. Vervolgens kunnen mensen het virus ook overbrengen op voedsel door het met besmette handen of voorwerpen aan te raken [24]. Het grootste risico voor overdracht van virussen in de foodsector komt dus voort uit contact met besmettelijke mensen [13]. Hierdoor blijft hygiëne in de foodsector van groot belang.

 

 

Les 2: Virussen blijven lang hangen op oppervlakken in (groot)keukens

Onderzoeken hebben duidelijk gemaakt dat virussen, zoals SARS-CoV-2, lang actief blijven op oppervlakken die veel voorkomen in keukens en voedselproductieruimtes [14]. Dit type virussen houdt lang stand op gladde, niet-poreuze oppervlakken, zoals metaal, glas en plastic [20]. Sommige onderzoeken vonden zelfs dat coronavirussen tot wel zeven dagen besmettelijk kunnen blijven op gladde oppervlakken bij kamertemperatuur [13]. Anderen kwamen tot de conclusie dat het virus tot 72 uur actief blijft op gladde oppervlakken [20]. Het is daarom essentieel dat deze oppervlakken regelmatig en zorgvuldig worden gereinigd.

 

 

Les 3: Altijd eerst schoonmaken, daarna desinfecteren

Sinds 2020 is voor veel organisaties desinfectie een belangrijk onderdeel van de schoonmaakroutine geworden. Toch is desinfecteren niet altijd zo voor de hand liggend als verwacht. Desinfectiemiddelen zijn namelijk alleen effectief als virusbestrijding wanneer ze op de juiste manier worden ingezet. Zo is het noodzakelijk om een oppervlak eerst te reinigen met een schoonmaakmiddel voordat je een desinfectant gebruikt. De reden hiervoor is dat de bacteriedodende werking van een desinfectiemiddel sterk verminderd wanneer het in contact komt met organische vervuiling [14]. Welk schoonmaakmiddel je vooraf gebruikt, is afhankelijk van het type oppervlak dat je wil reinigen. Voor de dagelijkse reiniging in (groot)keukens is een ontvettende allesreiniger in veel gevallen toereikend.

 

Les 4: Let op de risico’s van desinfecteren

Desinfectie is een uiterst effectieve manier om optimale hygiëne te garanderen. Desinfecteren is echter niet zonder risico. Desinfectanten zijn krachtig reinigende middelen die schadelijke effecten kunnen hebben op de omgeving. Wees daarom bewust van de risico’s zodat je deze zoveel mogelijk kan vermijden. Dit zijn de vijf grootste gevaren die je tegenkomt bij desinfecteren:

 

Risico 1: Overmatig desinfectie gebruik en de gezondheid

Toen desinfecterende gels veelvuldig in gebruik werden genomen tijdens het hoogtepunt van de pandemie, spraken veel onderzoekers hun zorgen uit over de mogelijke bijwerkingen hiervan [4]. Sommige desinfectiemiddelen kun bij frequent gebruik negatieve effecten hebben op de gezondheid van mensen. Desinfecterende middelen worden namelijk gemakkelijk opgenomen via de huid of komen in de longen terecht door inademing [23]. Hierdoor kunnen de luchtwegen opgezwollen raken en kunnen sommige chemicaliën via de organen in de bloedstroom terecht komen en verdere irritatie of zelfs vergiftiging veroorzaken [1, 6]. Bovendien kunnen desinfectiemiddelen ernstige schade veroorzaken aan het netvlies wanneer het in de ogen terecht komt [22]. Genoeg redenen om voorzichtig om te gaan met desinfectiemiddelen dus!

 

Risico 2: Desinfectiemiddelen en het milieu

Desinfecterende producten kunnen niet alleen zeer schadelijk zijn voor de gezondheid van mensen, het kan ook desastreuze gevolgen hebben voor het milieu. Als schadelijke chemicaliën terechtkomen in grond of water, zijn ze extreem giftig voor dieren en het aquatisch milieu [3, 12]. Wanneer sommige desinfectanten in contact komen met het organisch materiaal in oppervlaktewater, kunnen ze bijproducten gaan creëren, zoals haloazijnzuren en trihalomethanen, die zeer giftig zijn voor de waterflora en –fauna [17]. Door deze stoffen raakt het natuurlijk evenwicht verstoord, wat het voortbestaan van verschillende plant- en diersoorten bedreigd.

 

Risico 3: De gevaren van chloor- en bleekmiddelen als desinfectie

Voorkom het gebruik van chloor of bleekmiddelen als desinfectiemethode. Chloor en bleekmiddelen kunnen residu achterlaten, wat kan resulteren in chemische besmetting van voedsel [16]. Wanneer een chloorbevattend product met zure schoonmaakproducten (bv. ontkalkers) wordt gecombineerd, kan hier chloorgas door ontstaan, wat erg gevaarlijk is voor de gezondheid. Chloor veroorzaakt namelijk irritatie in het ademhalingssysteem, op de huid en de ogen [7]. Chloor is tevens één van de middelen die giftige bijproducten uitstoot wanneer het in oppervlaktewater terecht komt [17].

 

Risico 4: Beschadigingen van oppervlaktes

Het herhaaldelijk gebruik van desinfectiemiddelen op bepaalde oppervlakken in keukens en het interieur kan schade veroorzaken [14]. Zo kan jodium (iodine) bruine vlekken veroorzaken op poreuze materialen, zoals tapijt, hout en kleding. Daarnaast kan chloor de corrosie (roestvorming) van metaal versnellen [16]. Om de kans op schade te verminderen, wordt het aangeraden om overdosering te voorkomen en de juiste dosering aan te houden. Laat ook geen desinfectiemiddel intrekken in kwetsbare materialen ter preventie van verkleuring.

 

Risico 5: Desinfectiemiddelen in de buurt van warmte/vuur

Een desinfectiemiddel op alcoholbasis moet minstens 70% alcohol bevatten om effectief te zijn tegen bepaalde virussen. Dit resulteert erin dat op alcohol werkende desinfectiemiddelen erg brandbaar zijn. Dit kan een groot risico zijn bij gebruik in voedselproductieruimtes. Gebruik nooit een desinfectiemiddel dicht bij open vuur en vermijd ook gebruik op warme oppervlakken. Bewaar desinfectiemiddelen op een koele, donkere plek.

 

 

 

Les 5: Kies een desinfectiemiddel met een Ctgb-toelating

Toen het aantal coronabesmettingen zijn eerste piek bereikte in 2020, ontstond er een soort wildgroei aan aanbieders van desinfectiemiddelen. Door de grote vraag naar desinfectiemiddelen besloot het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een tijdelijke vrijstelling in te voeren voor het ontwikkelen en verkopen van desinfectiemiddelen. Het resultaat was dat de markt werd overspoeld met (in sommige gevallen enigszins dubieuze) desinfectieproducten.

Nu we ons in kalmere coronatijden bevinden, is de periode van verwarring over desinfectiemiddelen voorbij. Desinfectiemiddelen worden tegenwoordig weer netjes gekeurd door het Ctgb. Dit is het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Het Ctgb controleert desinfectiemiddelen op mogelijke risico’s voor mens, dier en milieu. Middelen die door het Ctgb zijn toegelaten zijn veilig, mits ze op de juiste manier worden gebruikt. Houd je dan ook altijd aan de veiligheidsvoorschriften. Door te controleren of de desinfectiemiddelen die jij gebruikt een Ctgb-toelating hebben, weet je zeker dat je op een veilige manier effectief kan desinfecteren. Let daarbij goed op voor welk toepassingsgebied het desinfectiemiddel een toelating heeft. Zo zijn bijvoorbeeld niet alle desinfectiemiddelen effectief tegen virussen of andere soorten micro-organismen. Het nakijken van toelatingen doe je gemakkelijk in de toelatingendatabank van Ctgb.

 

 

 

Aanbevolen desinfectieprocedure

Met de hiervoor genoemde lessen in het achterhoofd, kan bepaald worden wat wél een effectieve desinfectieprocedure is in de horeca en voedingsmiddelenindustrie. Door desinfectie goed toe te passen, voorkom je de verspreiding van bacteriën via voedsel [15] en waarborg je ultieme hygiëne in de foodsector.

 

Oppervlaktedesinfectie

Ten eerste is het belangrijk om de ruimte waarin voedsel wordt bereid of geproduceerd ten alle tijden hygiënisch schoon te houden. Dat betekent dat een oppervlak dat direct in aanraking komt met voedsel na elk gebruik schoongemaakt en gedesinfecteerd moet worden [18, 19]. Zoals in les 3 benoemd moet je om bacteriën doeltreffend te verwijderen eerst het oppervlak schoonmaken en vervolgens desinfecteren [14]. Dat doe je zo: Verwijder allereerst de zichtbare vervuiling van het oppervlak door dit te reinigen met een schoonmaakmiddel dat geschikt is voor gebruik in de voedingsmiddelenindustrie.

• • Gebruik bijvoorbeeld de ecologische keukenreiniger NUTRICLEAN E.1 van HYGENIQ. Deze reiniger is NSF-gecertificeerd, wat betekent dat het bewezen veilig te gebruiken is in de buurt van voedsel. Laat het oppervlak aan de lucht drogen of neem het af met een papieren doek. Dood vervolgens de bacteriën die nog op het oppervlak leven door een desinfectant op het oppervlak te gebruik. Gebruik hiervoor geen handgel of handspray (deze kunnen residu achterlaten), maar een speciale oppervlaktedesinfectant, zoals DESCLIN E.6 of DES E.7. Een desinfectant op basis van alcohol moet ten minste 70% alcohol bevatten om effectief te desinfecteren in de voedselindustrie [10]. Het desinfectieadvies hierboven is enkel voor de preventie van de verspreiding van bacteriën die in voedsel kunnen voorkomen. De desinfectiemiddelen DESCLIN E.6 en DES E.7 zijn niet ontwikkeld voor viruspreventie. Om te voorkomen dat (corona)virussen zich verspreiden in keukens en voedselproductieruimtes, wordt aangeraden om strenge richtlijnen van
    persoonlijke hygiëne aan te houden.

 

 

Persoonlijke hygiëne

Doordat voedsel in principe alleen via de handen of via hoesten/niezen besmet kan worden met coronavirussen, zijn strenge richtlijnen voor persoonlijke hygiëne in de foodsector één van de meest effectieve methoden om besmettingen te voorkomen [10]. Het regelmatig en grondig wassen van handen is daarbij een must [5]. Om effectief vervuiling te verwijderen van de handen, moeten handen minimaal 20 seconden gewassen worden met bij voorkeur een bacteriostatische zeep, zoals DERMAL BAC S.21 [13]. Een bacteriostatische zeep remt de bacteriegroei voor een nog hygiënischer resultaat. Zorg dat alle oppervlakken van de handen gewassen worden, dus ook tussen de vingers en onder de nagels.

Na het wassen van de handen kunnen overgebleven bacteriën en virussen verwijderd worden met behulp van een desinfecterende handgel, zoals de DERMAL MED S.31. Dit geeft een optimaal hygiënisch effect. Let wel op dat de handgel geregistreerd staat bij het Ctgb als een desinfectant. Op deze manier weet je zeker dat de handgel het gewenste effect heeft. Na het wassen en desinfecteren is het belangrijk om het aanraken van het gezicht met de handen te voorkomen [2].

 

 

Een aanvullend persoonlijk advies over hygiëne in de foodsector?

Dit artikel over hygiëne in de foodsector is geschreven om horecaondernemers en voedselfabrikanten te helpen met het bewerkstelligen van optimale hygiëne in hun keukens en voedselproductieruimtes. Daarbij is het van belang om te benoemen dat adviezen over hygiëne in de foodsector kunnen verschillen per type onderneming en werkzaamheden. De hygiëne-experts van HYGENIQ geven bij afname van HYGENIQ producten voor gebruik in (groot)keukens altijd een gepersonaliseerd advies. Zij zullen samen met de afnemer een werkbare hygiëneplanning maken om tot de beste hygiëneresultaten te komen. Neem contact op via info@hygeniq.com om de mogelijkheden met onze hygiëne-experts door te spreken.

 

 

Bronnen gebruikt bij het schrijven van dit artikel:
[1] Binder, L., Högenauer, C., & Langner, C. (2020). Gastrointestinal effects of an attempt to “disinfect” from COVID‐19. Histopathology.

[2] Chhikara, B. S., Rathi, B., Singh, J., & Poonam, F. N. U. (2020). Corona virus SARS-CoV-2 disease COVID-19: Infection, prevention and clinical advances of the prospective chemical drug therapeutics. Chemical Biology Letters, 7(1), 63-72.

[3] Chu, W., Fang, C., Deng, Y., & Xu, Z. (2020). Intensified disinfection amid COVID-19 pandemic poses potential risks to water quality and safety. Environmental science & technology, 55(7), 4084-4086.

[4] Dhama, K., Patel, S. K., Kumar, R., Masand, R., Rana, J., Yatoo, M., … & Harapan, H. (2021). The role of disinfectants and sanitizers during COVID-19 pandemic: advantages and deleterious effects on humans and the environment. Environmental Science and Pollution Research, 28(26), 34211-34228.

[5] European Commission. Directorate-General for Health and Food Safety. COVID-19 and Food Safety. 2020. https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/biosafety_crisis_covid19_qandas_en.pdf. Bezocht op 12 Juli 2022.

[6] Ghafoor D, Khan Z, Khan A, Ualiyeva D, Zaman N (2021) Excessive use of disinfectants against COVID-19 posing a potential threat to living beings. Curr Res Toxicol 2:159–168. https://doi.org/10.1016/j. Crtox.2021.02.008

[7] Hattersley, J. G. (2000). The negative health effects of chlorine. Journal of Orthomolecular medicine, 15(2), 89-95.

[8] Finger, J. A., Lima, E. M., Coelho, K. S., Behrens, J. H., Landgraf, M., Franco, B. D., & Pinto, U. M. (2021). Adherence to food hygiene and personal protection recommendations for prevention of COVID-19. Trends in food science & technology, 112, 847-852.

[9] Jagtap, V. S., More, P., & Jha, U. (2019). A review of the 2019 novel coronavirus (COVID-19) based on current evidence. The Pharma Innovation Journal, 9(4), 7-10.

[10] Koksoy Vayisoglu, S., & Oncu, E. (2021). The use of cleaning products and its relationship with the increasing health risks during the COVID‐19 pandemic. International Journal of Clinical Practice, 75(10), e14534.

[11] Li, Q., Guan, X., Wu, P., Wang, X., Zhou, L., Tong, Y., et al. (2020). Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus–infected pneumonia. New England Journal of Medicine, 382, 1199–1207. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2001316

[12] Nabi, G., Wang, Y., Hao, Y., Khan, S., Wu, Y., & Li, D. (2020). Massive use of disinfectants against COVID-19 poses potential risks to urban wildlife. Environmental research, 188, 109916.

[13] Ouabdesselam, L., & Sayad, A. (2020). Impact of COVID-19 on Food Safety. European Journal of Basic Medical Science, 10(1), 27-32.

[14] Pedreira, A., Taşkın, Y., & García, M. R. (2021). A critical review of disinfection processes to control SARS-CoV-2 transmission in the food industry. Foods, 10(2), 283.

[15] Quevedo-Leon, R., Bastías-Montes, J. M., Espinoza-Tellez, T., Ronceros, B., Balic, I., & Munoz, O. (2020). Inactivation of coronaviruses in food industry: The use of inorganic and organic disinfectants, ozone, and UV radiation. Scientia Agropecuaria, 11(2), 257–266. https://doi.org/10.17268/sci.agropecu.2020.02.14

[16] Rai, N. K., Ashok A., & Akondi, B. R. (2020). Consequences of chemical impact of disinfectants: safe preventive measures against COVID-19. Critical Reviews in Toxicology, 50(6), 513-520, DOI: 10.1080/10408444.2020.1790499

[17] Sedlak DL (2011) von Gunten U (2011) Chemistry. The chlorine dilemma. Science. 331:42–43. https://doi.org/10.1126/science.1196397

[18] Shahbaz, M., Bilal, M., Moiz, A., Zubair, S., & Iqbal, H. M. (2020). Food safety and COVID-19: precautionary measures to limit the spread of coronavirus at food service and retail sector. Journal of Pure and Applied Microbiology, 14(1), 749-756.

[19] Skåra, T., & Rosnes, J. T. (2016). Emerging methods and principles in food contact surface decontamination/prevention. Innovation and future trends in food manufacturing and supply chain technologies, 151-172.

[20] van Doremalen N, Bushmaker T, Morris DH, Holbrook MG, Gamble A, Williamson BN, Tamin A, Harcourt JL, Thornburg NJ, Gerber SI, Lloyd-Smith JO, de Wit E, Munster VJ (2020) Aerosol and surface stability of SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1. N Engl J Med 382(16):1564–1567. https://doi.org/10.1056/NEJMc2004973

[21] Velebit, B., Djordjevic, V., Milojevic, L., Babic, M., Grkovic, N., Jankovic, V., & Yushina, Y. (2019, September). The common foodborne viruses: A review. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 333, No. 1, p. 012110). IOP Publishing.

[22] Wickramatillake A, Kurukularatne C (2020) SARS-CoV-2 human disinfection chambers: a critical analysis. Journal of Occupational Medicine and Toxicology, 70(5):330– 334. https://doi.org/10.1093/occmed/kqaa078

[23] Yari S, Moshammer H, Asadi AF, Mosavi Jarrahi A (2020) Side effects of using disinfectants to fight covid-19. Asian Pacific Journal of Environment and Cancer 3(1):9013. https://doi.org/10.31557/ apjec.2020.3.1.9-13

[24] Yi Y, Philip NP, Sen Y, et al. COVID-19: What has been learned and to be learned about the novel coronavirus disease. Int J Biologic Sci 2020; 16: 1753. doi: 10.7150/ijbs.45134.

vorige artikel

HYGENIQ lanceert WIWIQ: Duurzaam schoonmaken nu voor iedereen toegankelijk